NOVEMBAR
Stana Đurić (Ribnikar) Klajn (1905 — 1986) bila je pijanistkinja, urednica, profesorka i prva srpska muzikološkinja. Niže muzičko obrazovanje stekla je u Beogradu, a studije klavira je pohađala u Parizu, gde je završila i kurs francuske civilizacije. Do 1941. godine nastupala je u Beogradu, Zagrebu i širom Kraljevine Jugoslavije, a u međuvremenu (1932. godine) je postala i član Organizacionog odbora Kolarčevog narodnog univerziteta, gde je održavala Muzičke časove. 25. novembra 1932. godine štampano je prvo izdanje časopisa Zvuk, sa ciljem da zainteresovanima približi dostignuća i kretanja u svetu klasične muzike. Stana Ribnikar (potom Klajn) bila je prva urednica ovog lista, a odgovorna je i za njegovu programsku organizaciju. Uređivala je i časopis Muzički glasnik. Do 1945. godine predavala je u muzičkoj školi Stanković, a od 1950. godine radila je kao docent i profesorka Istorije jugoslovenske muzike na Muzičkoj akademiji u Beogradu. U Muzikološkom institutu SANU radila je kao sekretarka, naučna saradnica i kao direktorka. Njeno najznačajnije delo, Razvoj muzičke umetnosti u Srbiji, objavljeno je 1962. godine u okviru knjige Historijski razvoj muzičke kulture u Jugoslaviji u izdanju zagrebačke Školske knjige. Ono predstavlja prvi pregled istorije srpske muzike.
Mitra Mitrović (1912 — 2001) bila je književnica, novinarka, učesnica Narodnooslobodilačke borbe i prva srpska ministarka. Filozofski fakultet je završila u Beogradu, a još tokom studija pristupila je revolucionarnom pokretu studenata i Savezu komunističke omladine Jugoslavije. 1933. godine postala je članica Komunističke partije Jugoslavije, a dve godine kasnije je diplomirala, nakon čega se zapošljava u Skupštini grada Beograda. Bila je prva predsednica Omladinske sekcije ženkog pokreta, a kao jedna od osnivačica lista Žena danas sudelovala je i u redakciji. Bila je i članica redakcije lista Borba. 1941. godine, za vreme okupacije, uhapšena je i poslata u Banjički logor, a potom u zatvorsku bolnicu, odakle je, uz pomoć stražara, pobegla. Prateći partizanske snage išla je najpre u Užice, a potom i u Sandžak, gde je obavljala više funkcija u Narodnooslobodilačkom pokretu. 1942. godine izabrana je za članicu Centralnog odbora Antifašističkog fronta žena, u čijem osnivanju je i učestvovala, a potom i za članicu Antifašističkog veća narodnog oslobođenja Jugoslavije. 22. novembra 1945. godine postaje ministarka prosvete u Prvoj Vladi Narodne Republike Srbije, a potom je nekoliko puta birana za narodnu poslanicu.
Sofija Soja Jovanović (1922 — 2002) bila je prva srpska režiserka. U svojoj pedeset godina dugoj režiserskoj karijeri realizovala je 50 pozorišnih predstava i 23 igrana filma, televizijskih drama i serija, lutkarskih predstava i radio-drama. 1941. godine započinje studije glume na dramskom odseku Muzičke akademije u Beogradu. Tri godine kasnije, uz pomoć profesora, osniva prvi studentski teatar u zemlji, Akademsko pozorište, gde 2. novembra 1948. režira svoju prvu predstavu – adaptaciju Nušićevog Sumnjivog lica, koju novoformirana komunistička Jugoslavija doživljava kao opasnu, zapadnjački orijentisanu poruku, pa je pozorišna trupa iste godine rasformirana. Zalaganjem Dobrice Ćosića, tadašnjeg člana Agitpropa za Srbiju, glumci Akademskog pozorišta se ponovo okupljaju i 1950. godine formiraju Beogradsko dramsko pozorište. U ovom pozorištu, kao i Pozorištu na Terazijama, izvodiće se niz predstava u režiji Soje Jovanović: Kabare, Neko to voli vruće, Bal lopova, Vezana vreća i mnoge druge.
Među njenim najzapaženijim ostvarenjima izdvaja se prvi igrani kolor film u Jugoslaviji – adaptacija romana Pop Ćira i pop Spira Stevana Sremca. Soja će i ubuduće mahom adaptirati dela domaćih književnika, pa će se u njenom opusu naći i Orlovi rano lete Branka Ćopića, Silom otac, inspirisan različitim Nušićevim dramama, Diližansa snova, sačinjena od motiva iz Pokondirene tikve i Laže i paralaže Jovana Sterije Popovića i mnogi drugi.
Ceger sa likom Sofije Soje Jovanović iz kolekcije PRVA možete poručiti ovde.
NAPOMENA
Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca prešla je na gregorijansko računanje vremena 28. januara (odnosno, 15. januara po julijanskom kalendaru) 1919. godine. Pre ovog datuma, među srpskim stanovništvom, kako u Srbiji tako i van nje, korišćen je uglavnom julijasnki kalendar. Budući da su odstupanja brojna i uslovljena različitim društveno-istorijskim okolnostima, opredelili smo se da datume navodimo kako su zapisani u izvornicima.