AVGUST
Ana Feldman, poznata još i kao Anka Feldmanova (1843 — ?) bila je prva fotografkinja u Srbiji. Pretpostavlja se da je bila jevrejskog porekla i, prema dostupnim izvorima, čini se da je rođena u Beogradu, na Dorćolu, u nekadašnjoj jevrejskoj mahali Jaliji. Najpre je radila kao krojačica, nasledivši očev zanat, da bi potom 1862. godine otputovala u Beč u potrazi za ateljeom fotografa Nikolausa Štokmana, čestog posetioca Beograda. Atelje nije pronašla, budući da su se adrese ateljea u to vreme često menjale, pa se i u Beču najpre zaposlila kao krojačica, sve dok je fotograf Karl Gec nije primio za svoju pomoćnicu. U Beograd se vraća 1865. godine, i već 5. avgusta objavljuje oglas u listu Vidovdan, u kom oglašava svoj atelje. Tokom svog angažmana u Beogradu snimila je velik broj fotografija mladih oficira, a uskoro su počele da kolaju glasine da je austrijska špijunka. Ana se potom vratila u Beč, odakle će, sa starim poznanikom i mentorom, Karlom Gecom, da se uputi u Zadar. Okolnosti pred kraj njenog života mahom su ostale nerazjašnjene, ali ima naznaka da je sa svojim poslovnim partnerom fotografisala u hrvatskoj Požegi, potom u Sremskoj Mitrovici i u drugim mestima današnje Vojvodine. Tačno mesto i godina njene smrti nisu poznati, a za njom nije ostao nijedan sačuvan autoportret. Ona je prva među srpskim fotografima uspela da na fotografiji zabeleži pokret (konja i jahača).
Jelisaveta Savka Subotić (1834 — 1918) bila je prva predsednica Kola srpskih sestara, feministkinja i dobrotvorka. Njeno obrazovanje počinje već sa 4 godine, kada pohađa privatnu žensku školu. Školovala se potom u Temišvaru i u Beču, gde će upoznati svog supruga, Jovana Subotića, i s kojim će se vratiti u Novi Sad. Poznato je još i da je osnovala Prvu žensku zadrugu u Novom Sadu, koja je omogućavala siromašnim devojčicama da se obrazuju za učiteljice. Na njen predlog, otvorene su i Više ženske škole u Pančevu i Novom Sadu. Zbog svog utiacaja i rada na opismenjavanju i afirmaciji žena, 15. avgusta 1903. godine izabrana je za prvu predsednicu Kola srpskih sestara. Organizovala je izložbe ženskih rukotvorina u Budimpešti, Pragu i Parizu. Tokom života razvila je mrežu od 150 ženskih zadruga koje su nosile ime Srpkinja širom tadašnje Austrougarske, Bosne i Hercegovine, Srbije i u drugim državama.
Marija Maga Magazinović (1882 — 1968) bila je filozofkinja, koreografkinja i prva srpska novinarka. Iako je rođena u Užicu, u Beogradu živi od 1896. godine, gde 1904. diplomira filozofiju. 1903. godine osniva Klub studentkinja koji prevodi dela aktivistkinja poput Klare Cetkin. U svojim nastojanjima da prava žena izjednači onima koje uživaju muškarci, upisuje Pravni fakultet u Beogradu, kao prva žena u njegovoj istoriji. Studije je ubrzo napustila, osećajući da je svoj naum ostvarila i otvorila vrata Pravnog fakulteta ženama. Za vreme trajanja studija, a i neposredno nakon diplomiranja, bavila se prevođenjem dela Maksima Gorkog, Henrika Sjenkjeviča i drugih autora za kojim je Narodno pozorište imalo potrebe. Počev od 20. avgusta 1905. godine piše za novoosnovani list Politika, u kojem uređuje kolumnu Ženski svet, što je čini prvom srpskom novinarkom. Bila je zaposlena i u Narodnoj biblioteci, gde je takođe bila prva među pripadnicama svog pola. 1909. godine odlazi u Minhen u nameri da doktorira, ali počinje intenzivnije da se bavi plesom i glumom, za koje se usavršava u Minhenu i Berlinu. Tokom Balkanskih ratova angažovana je kao bolničarka u Kragujevcu, a potom dobija posao u Prvoj ženskoj realnoj gimnaziji (današnjoj Petoj beogradskoj gimnaziji). Njen suprug se sa srpskom vojskom povlači preko Albanije, a Maga odlazi u Lucern (Švajcarska). 1918. godine se vraća u Beograd, gde osniva školu za ritmičku gimnastiku, koja će raditi narednih 35 godina.
Danica Tomić (1901 — 1961) bila je prva avijatičarka i prva žena sa pilotskom dozvolom u Srbiji. Rođena je u mestu Dalj u današnjoj Hrvatskoj, a udala se za komandanta 6. vazduhoplovnog puka, majora Miodraga Tomića, koji ju je uveo u avijatičarski zanat. 1930. godine prijavljuje se u Civilnu pilotsku školu u Beogradu, gde se potom pokazala kao najbolja u klasi. Najpre je 1928. godine u vazduhoplovnom centru u Šatou kod Pariza dobila letačku dozvolu, a državni ispit za turističkog pilota je položila 23. avgusta 1933. godine, čime je postala prva žena sa takvim zvanjem u Jugoslaviji. Zalagala se za organizovanje specijalnih pilotskih kurseva za žene i bila je nezadovoljna razvojem svoje pilotske karijere, a od 1933. godine gubi joj se svaki trag. Nakon Drugog svetskog rata najverovatnije se sa suprugom preselila u Sjedinjene Američke Države. Bila je prva avijatičarka koja je u vazduhu izvodila pune krugove aviona — lupinge.
Jelica Stanojević (1916 — 1989) bila je srpska reprezentativka u bacanju koplja i prva Srpkinja na Olimpijskim igrama. Rođena je u Budimpešti, a za Jugoslaviju se na Olimpijskim igrama u Berlinu takmičila 1936. godine. U konkurenciji od 14 atletičarki, zauzela je 12. mesto, sa rezultatom 29,88 metara. Iste godine je ostvarila i lični rekord, odbacivši koplje čak 36,43 metara. O njenom životu nakon Olimpijskih igara u Berlinu nije poznato mnogo. Nakon Drugog svetskog rata, koji su, izuzev Flore Hofman koja je bila jevrejskog porekla i kojoj se tokom rata gubi svaki trag, preostalih pet jugoslovenskih atletičarki iz postavke 1936. godine preživele, Jelica se seli u Sjedinjene Američke Države, gde do svoje smrti drži cvećaru.
Dušanka Kalanj (1934 — 2010) bila je spikerka, glumica i prva srpska TV voditeljka. Školovala se najpre u Šibeniku, a potom je na Beogradskom univerzitetu diplomirala engleski jezik i književnost. Na Televiziji Beograd radila je od njenog osnivanja i bila prva žena koja je vodila Dnevnik na ovom medijskom servisu, u društvu kolege Miće Orlovića. Dnevnik se tada emitovao u 20 časova, ali je termin ubrzo pomeren na 19:30, kako je i danas. 1961. godine, rame uz rame sa Pavlom Vuisićem, Irenom Kolesar i Borislavom Pekićem, oprobala se u glumi, u filmu Ne diraj u sreću Mila Đukanovića. Dušanka Kalanj i Mića Orlović, kao voditeljski duo, poslednji put su se obratili gledaocima 2008. godine, povodom obeležavanja 50 godina od emitovanja prvog Dnevnika Televizije Beograd.
NAPOMENA
Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca prešla je na gregorijansko računanje vremena 28. januara (odnosno, 15. januara po julijanskom kalendaru) 1919. godine. Pre ovog datuma, među srpskim stanovništvom, kako u Srbiji tako i van nje, korišćen je uglavnom julijasnki kalendar. Budući da su odstupanja brojna i uslovljena različitim društveno-istorijskim okolnostima, opredelili smo se da datume navodimo kako su zapisani u izvornicima.